Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz
SKOREK POSPOLITY – SZKODNIK CZY POŻYTECZNY?
Skorek pospolity, Forficula auricularia (L.), jest zaliczany do rzędu skorków (Dermaptera). Przedstawiciele tej grupy owadów charakteryzują się tym, że posiadają aparat gębowy gryzący, a ich przednie skrzydła są skrócone, bez żyłek, natomiast tylne skrzydła są błoniaste, z promienistymi żyłkami, i są składane pod przednimi. Skorki mają dobrze wykształcone skrzydła, jednak latają rzadko, za to szybko biegają. Ciało skorków jest zawsze wydłużone i ciemno-brązowe, a odwłok składa się z 11 segmentów. Na końcu ciała są bardzo charakterystyczne wyrostki, zwane cęgami. Cęgi są proste u samic, a u samców silnie zagięte, mocne i służą do obrony. Opisano dotychczas ponad 1300 gatunków skorków na świecie, a w Europie stwierdzono tylko siedem.
Skorek pospolity występuje u nas od nizin po rejony górskie. Aktywny jest nocą. W ciągu dnia przebywa pod kamieniami, pod stosami drewna, pośród różnych odpadków, w starych szmatach porzuconych w pobliżu siedlisk ludzkich, pośród opadłych owoców (jesienią) i pod punktami świetlnymi, gdzie przybywa w poszukiwaniu pokarmu, jakim są inne owady zwabione światłem.
Skorek pospolity przechodzi przeobrażenie niezupełne. Nie ma więc w rozwoju stadium poczwarki, a jego larwy są podobne do dorosłych, ale jaśniejsze i bez tarczek skrzydłowych. W rozwoju skorka występuje 4-5 stadiów młodocianych. W warunkach optymalnych rozwój pokolenia trwa 56 dni.
Samica składa wiosną i jesienią po 20-40 (najczęściej około 30) jaj w podziemnej komorze, znajdującej się na głębokości ok. 5 cm. Samica opiekuje się jajami, zanim z nich wylęgną się larwy (często po 70 dniach). Ciągle je czyści usuwając pleśń, chroni przed wrogami i reguluje temperaturę komory. Potem opiekuje się larwami i nimfami, zanim zaczną samodzielnie żerować (w VI) i nie powrócą do gniazda. Nawet młode, które opuszczą gniazdo, są chronione przez matkę. Jest to wyjątkowe zachowanie się wśród owadów i przykład daleko posuniętej troski o potomstwo. Zimują osobniki dorosłe i jaja w wierzchniej warstwie gleby (miedze, zarośla). Na zimowanie wyszukują kryjówek, w których grupowo zimują, często to zdarza się w pomieszczeniach mieszkalnych.
Skorki wyszukują najmniejsze szczeliny i pęknięcia w ścianach budynków i przedostają się do pomieszczeń. Zasiedlają wtedy ubrania w pralni, meble, posłania, doniczki z kwiatami, nawet …wgryzają się w bochenki chleba. Obecność skorków w mieszkaniach nie jest akceptowana przez mieszkańców, gdyż wyglądają groźnie z ostrymi cęgami na końcu odwłoka. Ludzi jednak nie atakują. Całkowicie fałszywy jest przesąd, że skorki wchodzą do uszu i przebijają błony bębenkowe śpiących ludzi. Mit jest powszechny u wielu narodów, o czym świadczą ich nazwy: auricula (łac.): – ucho, muszla uszna; earwig (ang.): ear – ucho.
Żywią się zróżnicowanym pokarmem. Najczęściej pobierają rozkładającą się materię organiczną pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Zjadają też rośliny i drobne owady. Skorki żerują nocą i w uprawach powodują szkody. Uszkadzają liście, kwiaty, owoce, warzywa w podobny sposób jak ślimaki. Na uszkodzonych roślinach nie występuje srebrzysty śluz, który zawsze możemy zaobserwować na roślinach wyjedzonych przez ślimaki. Skorki uszkadzają wiele roślin, m. in. fasolę, buraki, rośliny ozdobne (cynie, dalie, aksamitki), kiełkujące rośliny. Wygryzają dziury w blaszce liściowej, pozostawiając grubsze nerwy. Z liści powstaje wtedy charakterystyczna „siatka”. Inne wygryzają brzegi blaszki liściowej. Szkodliwość skorków zawsze znaczna w okresie wilgotnego i pochmurnego lata. Powodują też poważne uszkodzenia owoców, gdy wyjadają miąższ jabłek i grusz.
Skorki są drapieżne i zjadają mszyce, drobne gąsienice, roztocze, czerwce. Przez wielu są uważane za pożyteczne owady, gdyż niszczą szkodniki roślin uprawnych. Podejmowane są nawet próby ich wykorzystania w biologicznej metodzie zwalczania szkodników. Zdarza się u nich kanibalizm, gdy silniejsze skorki zjadają słabsze.
„Pryskać – nie pryskać, oto jest pytanie …”. Zwalczanie skorków należy rozpocząć od metod niechemicznych. Zabiegi porządkowe przeprowadzone na zewnątrz budynków są najlepszą metodą powstrzymania inwazji domostw. Najpierw należy usunąć miejsca, które szkodnik wykorzystuje do gniazdowania i rozmnażania, a więc z najbliższego sąsiedztwa budynku należy zebrać liście, ściętą trawę, próchniejące drewno, chwasty…
W budynku i wokół niego należy zlikwidować wilgotne miejsca, gdyż szkodnik preferuje wilgoć i chętnie przebywa w wilgotnych miejscach. Do oświetlenia budynków na zewnątrz należy używać żarówek sodowych, a nie rtęciówek, gdyż te ostatnie wydzielają dużo promieni UV i wabią najróżniejsze owady z całej okolicy, a za nimi podążają skorki.
W miejscach aktywności skorków należy ustawić pułapki. Mogą być nimi różne małe pudełka, z otworami wejściowymi, wypełnione płatkami owsianymi lub otrębami. Pułapki należy regularnie przeglądać i opróżniać. Dobrą pułapką może być także płaskie naczynie z olejem jadalnym zagłębione w ziemi, albo zrolowane gazety, papier karbowany, czy rurki bambusowe. Wieczorem należy je ułożyć na powierzchni ziemi przy roślinach, codziennie sprawdzać, a złapane skorki wytrząsnąć nad miską z wodą z detergentem i zniszczyć.
Pułapka na skorki Earwig Trap ma średnicę – 7.5 cm i wysokość – 2.5 cm. Jest to pułapka trwała, nadająca się do wielokrotnego użytku. Pułapkę należy do połowy wypełnić wodą (woda + płyn do mycia naczyń) lub olejem roślinnym, dodać kawałek owocu lub ryby i ustawić w miejscu występowania skorków. Skorki przedostające się do pułapki przez 4 otwory w przykrywce wpadną do płynu.
Jeśli skorki przedostaną się do budynku, wtedy wystarczy zamieść je lub usunąć odkurzaczem. Jeśli często przychodzą do pomieszczeń, wówczas koniecznie trzeba usunąć dzienne kryjówki z okolicy budynku. Wtedy też można przeprowadzić zabieg chemiczny z wykorzystaniem zawiesiny kapsuł (CS) lub preparatu w formie proszku do sporządzania zawiesiny wodnej (WP), zawierających bifentrynę, cyflutrynę, deltametrynę lub inny pyretroid. Przygotowaną ciecz roboczą kierujemy w szczeliny i szpary. W miejscach, gdzie nie jest możliwe opryskiwanie grubokropliste, można zastosować pylisty kwas borowy. Zabiegi chemiczne powtarzamy w razie potrzeby.
Środków chemicznych przeciwko skorkom nie należy stosować wewnątrz pomieszczeń. Nie ma potrzeby. Jeśli skorki przedostaną się do budynku, wtedy wystarczy zamieść je lub usunąć odkurzaczem. Ponadto, skorki, które przedostały się do pomieszczeń, szybko zginą z powodu braku pokarmu i niesprzyjających warunków. I … nie wątpić w skuteczność pająków!
Literatura
Eickhoff T. 2001. European earwig. Pest Control Magazine (8).
Kramer R. 2002. Technician’s handbook. A guide to pest identification and management. 3rd edition. GIE Inc., Cleveland.
Praca zbiorowa. 1985. Szkodniki i choroby roślin warzywnych. PWRiL. Warszawa.
