Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz
KOMARY I ICH ZWALCZANIE PREPARATEM ASPERMET 200 EC
O zmierzchu lub o świcie komary boleśnie kłują ludzi i zwierzęta domowe w pomieszczeniach i w otwartych przestrzeniach, pobierając krew potrzebną im do rozrodu. Głodne samice mogą też „kąsać” w ciągu dnia. Z łatwością przekłuwają cienką letnią odzież, a ich ślina wywołuje u osób wrażliwych odczyny uczuleniowe i swędzący świąd. Lubią krew zwierząt inwentarza i często przebywają gromadnie na suficie nad zwierzętami w oborach i chlewniach.
W Polsce stwierdzono 47 gatunków komarów, z których aż 36 gatunków atakuje człowieka; z nich 9 gatunków (Culex pipiens molestus, Anopheles maculipennis, A. communis, A. cataphylla, A. punctor, A. cantans, A. dorsalis, A. cinereus, A. vexans) może wystąpić plagowo po powodzi. Na szczęście – nasze komary nie przenoszą czynników wywołujących groźne choroby. Trzy polskie gatunki z rodzaju widliszek (Anopheles) są żywicielami ostatecznymi i przenosicielami zarodźców malarii (Plasmodium), czynnika etiologicznego zimnicy (malarii), jednak w Polsce nie stwierdza się zachorowań na malarię od ponad 60 lat. U naszych komarów pobierających krew od różnych ssaków mogą występować krętki Borrelia burgdorferi i mogą stanowić one czynnik wspomagający krążenie tych krętków wywołujących u ludzi boreliozę z Lyme. Komary mogą też rozprzestrzeniać ornitozy, wirusy neurotropowe z ptaków domowych i dziko żyjących na zwierzęta domowe i ludzi.
Komary są drobnymi i delikatnymi owadami o smukłym, wydłużonym ciele, zaopatrzonym w wąskie skrzydła. Długość ciała komarów waha się od 3 do 6 mm. Ciało wraz z skrzydłami jest pokryte drobnymi łuseczkami, które tworzą charakterystyczne wzory („sól zmieszana z pieprzem”), różne u poszczególnych gatunków.
Dorosłe latają najczęściej o zmierzchu. Są bardzo słabymi „lotnikami” i unikają przestrzeni otwartych i wietrznych. Mogą przelecieć odległość 1 km, a w niektórych przypadkach pokonują nawet 10 km z pomocą wiatru. Doskwierz egipski osiąga szybkość lotu około 5,5 km/godzinę. Komary poruszają skrzydłami z częstotliwością ponad 600 uderzeń na sekundę (!), dlatego brzęczą przy uchu.
U komarów wyraźny jest dymorfizm płciowy, co oznacza, że samice różnią się wyglądem od samców. Samce są bardziej owłosione i mają krzaczaste czułki, za pomocą których odbierają feromony płciowe – zapachy wydzielane przez samice.
Krew ssą tylko samice, gdyż wymagają krwistego posiłku do produkcji jaj. Aparat gębowy samicy jest typu kłująco-ssącego. Przekłuwa ona skórę żywiciela kłujką, która składa się z sześciu sztylecików: pary żuwaczek, pary szczęk, podgębia i wargi górnej. Poszczególne części aparatu gębowego są ułożone w rynienkowatej wardze dolnej. Skórę przebijają igiełkowate żuwaczki i szczęki. Przez kanalik znajdujący się w podgębiu komar spuszcza do rany ślinę, która zawiera substancje zapobiegające krzepnięciu krwi. Warga górna tworzy rynienkę, którą krew żywiciela przedostaje się do przewodu pokarmowego komara. W tym czasie warga dolna zgina się i opiera się o skórę. U samców narządy gębowe są bardzo uproszczone i nie potrafią nimi przebić skóry ssaków; odżywiają się tylko sokiem roślin i nektarem kwiatów.
Rozwój komarów przebiega w drobnych zbiornikach wód stojących lub o minimalnym przepływie, jak np. kałuże śródleśne, woda zebrana w dziuplach, woda zalegająca w starych oponach, sadzawki, stawy i podobne zbiorniki z wodą stojącą, bogatą w rozkładającą się materię organiczną.
Samice komarów składają jaja do wody, gdzie przebiega ich rozwój. Z jaj wylęgają się robakowatego kształtu larwy zaopatrzone na tylnym końcu ciała w przetchlinki. Larwy odżywiają się różnymi mikroorganizmami, które filtrują z wody. Po czwartym linieniu powstają z nich ruchome poczwarki o wyraźnie zaznaczonym kulistym tułowiem z głową i długim odwłoku.
Z ŻYCIA KOMARA KŁUJĄCEGO
Komar kłujący (Culex pipiens), zwany też komarem brzęczącym lub „nie malarycznym”, jest najpospolitszym „kwiopijcą” w środowisku miejskim i na terenach popowodziowych. Dostosował się idealnie do niemalże każdego siedliska utworzonego lub zmienionego przez człowieka i nadal pozostaje z nim w związku, niezależnie od zmian jego warunków życiowych.
Komar kłujący jest gatunkiem kompleksowym, tzn. złożonym z wielu podgatunków, różniących się nieco morfologią, biologią i szkodliwością. Niektóre z tych ras odżywiają się tylko krwią ptaków, inne natomiast krwią ludzką. Podgatunek Culex pipiens pipiens zamieszkuje środowiska naturalne i rolnicze, natomiast C. pipiens molestus uzależnił swój byt od środowiska ludzkiego, wiejskiego i podmiejskiego, i rzadko występuje w innych miejscach. Może lęgnąć się nawet w zbiornikach bardzo zanieczyszczonych, takich jak odstojniki ścieków, przeciekające węzły cieplne, w całkowitej ciemności przez cały rok, jeżeli tylko temperatura wody nie spada poniżej 14oC. Komary te mogą stać się lokalną plagą, jeśli namnożą się licznie np. w tunelach kolei podziemnych lub obszernych piwnicach ze stojącą wodą.
Samice i samce komara brzęczącego łączą się w pary już po 48 godzinach po opuszczeniu poczwarek. Samica kopuluje jeden raz w życiu i otrzymane od samca plemniki gromadzi w ciele w specjalnym zbiorniczku. Plemniki stopniowo są uwalniane w celu zapłodnienia rozwijających się jaj. Do produkcji jaj samica potrzebuje wysoko białkowego pokarmu, więc zaraz po kopulacji poszukuje gospodarza. Człowiek wydziela charakterystyczny dla niego zapach, dwutlenek węgla i ciepło, co przyciąga komary.
Jaja są składane pojedynczo, następnie są zlepiane substancją kleistą w grupy pionowych jaj, które przybierają kształt łódeczki, unoszącej się swobodnie na powierzchni wody. Płodność samic, które posiliły się krwią ludzką, jest wysoka i wynosi nawet do 2100 jaj składanych w 29 złożach. Po 24-36 godzinach wylęgają się larwy. Wyróżnia się cztery stadia larwalne. Larwy rozwijają się pobierając pokarm z różnych głębokości w wodach słodkich, bogatych w szczątki organiczne. Może to być stojąca woda popowodziowa, woda w naczyniach, w starych beczkach, sadzawkach ogrodowych, kałużach, rynnach.
Po 7-10 dniach larwy kończą rozwój i przechodzą w stadium poczwarki, która trwa tylko 2-4 dni. Z poczwarek wylatują osobniki dorosłe gotowe wydać szereg następnych pokoleń w czasie sezonu, jeśli znajdą odpowiednie miejsca do rozmnażania się. Tempo rozwoju pokolenia szkodnika zależy wyraźnie od temperatury. Optymalna temperatura dla rozwoju waha się od 20 do 25oC. Rozwój pokolenia trwa wówczas 10-14 dni, a w gorszych warunkach może być wydłużony do 3-5 tygodni.
Latem może powstać 4-5 pokoleń komara kłującego, a jeśli lato jest gorące – nawet 6-7, a więc miliony potomnych osobników. Zimują zapłodnione samice w chłodnych i stosunkowo wilgotnych miejscach, więc często w piwnicach lub na poddaszu.
ZWALCZANIE KOMARÓW
Wybór najwłaściwszej metody zwalczania komarów nie jest prosty, gdyż zależy od gatunku i stadium rozwojowego komara, miejsca występowania oraz naszych możliwości technicznych i ekonomicznych, gdyż odkomarzanie nie jest tanim zabiegiem. Najpierw zwalczanie komarów należy zacząć od metod profilaktycznych.
Pomieszczenia mieszkalne należy zabezpieczać przed komarami. W oknach trzeba umieścić siatki metalowe lub z materiału tekstylnego o drobnych oczkach. Wieczorem, podczas wietrzenia mieszkania, nie należy włączać oświetlenia, gdyż światło wabi komary z okolic. W okresie wzmożonej aktywności komarów okna niezabezpieczone siatką należy pozamykać.
Rozmieścić w pomieszczeniu lampy owadobójcze. Światło lamp owadobójczych wabi komary i inne owady znajdujące się w pomieszczeniu, które giną, gdy wpadną na siatkę metalową, będącą pod wysokim napięciem, albo przykleją się do lepu z nieschnącym klejem.
Otoczenie budynków należy przejrzeć i zlikwidować wszystkie te miejsca, w których rozwijają się larwy komarów. A więc, kałuże powstałe po powodzi lub ulewnych deszczach powinny być natychmiast usunięte lub zasypane, a błota osuszone. Ze starych opon, beczek, wiader, puszek i innych naczyń należy usunąć zebraną w nich wodę deszczową. W budynkach trzeba udrożnić rynny, a w okolicy posiadłości usprawnić spływ wody w rowach przydrożnych. Zbyt gęstą roślinność krzewiastą wokół ogrodu i budynków mieszkalnych należy przerzedzić lub zlikwidować, gdyż w niej komary znajdują schronienie w ciągu dnia.
Jeśli te proste zabiegi nie mogą być wykonane lub są niewystarczające, wówczas należy przeprowadzić zwalczanie komarów na otwartych przestrzeniach (w parkach, w ogrodach i sadach) oraz w budynkach za pomocą insektycydów.
Zwalczanie komarów na zewnątrz budynków
Na terenie miasta, w parkach, w ogrodach i wokół zabudowań do zwalczania osobników dorosłych komarów polecam produkt biobójczy ASPERMET 200 EC, przeznaczony do tępienia komarów i innych owadów latających oraz biegających.
ASPERMET 200 EC jest bardzo skutecznym adultycydem, charakteryzującym się jednocześnie niską toksycznością dla ludzi i zwierząt domowych. Ma dobre i długotrwałe działanie pozostałości, nawet wtedy, gdy jest naniesiony na porowatą powierzchnię (cement, cegły, drewno). Zabija komary odpoczywające na opryskanej powierzchni przed posiłkiem lub po pobraniu krwi. Wykazuje on działanie odstraszające komary i inne owady. Wypłoszone z kryjówek komary siadają na powierzchnie potraktowane ASPERMET 200 EC i szybko giną. Preparat może być podawany zwykłymi opryskiwaczami lub za pomocą specjalistycznej aparatury gwarantującej opryskiwanie ultraniskoobjętościowe (ULV) lub zamgławianie „na gorąco”. ASPERMET 200 EC jest przeznaczony dla profesjonalnych ekip zaopatrzonych w odpowiedni specjalistyczny sprzęt oraz odzież ochronną i wykonujących zabiegi zwalczania komarów na zewnątrz obiektów, np. w ogrodach, parkach, na terenach popowodziowych.
Skuteczne owadobójczego działanie ASPERMETU 200 EC w sposób wyraźny przedłuża zastosowanie go w mieszaninie z wielofunkcyjnym adiuwantem GRASSFIL, który zawiera żywicę politerpenową (nie mniej niż 85%). Dwuskładnikowy zestaw p.n. TICKOUT SET, zawierający Aspermet i Grassfil przeznaczony jest do zwalczania i odstraszania komarów i kleszczy na terenach działek, ogródków przydomowych placów zabaw, okolic posiadłości. Adiuwant GRASSFIL tworzy pod wpływem światła słonecznego film polimerowy, umożliwiający utrzymywanie się substancji biologicznie aktywnej zawartej w preparacie Aspermet na liściach i igłach drzew i krzewów oraz na źdźbłach i końcówkach traw w dłuższym przedziale czasowym. Adiuwant, produkowany w formie płynu do sporządzania emulsji wodnej, zapobiega zmywaniu przez deszcz kontaktowo działających insektycydów, fungicydów, a nawet nawozów stosowanych do dolistnego dokarmiania roślin.
Tworzenie cieniutkiej warstwy filmu polimerowego z żywicy zawartej w adiuwancie GRASSFIL wymaga działania promieni ultrafioletowych zawartych w promieniach słonecznych przez okres około 2 godzin. Dlatego też nie należy wykonywać zabiegów w dni deszczowe i pochmurne, tuż przed spodziewanymi opadami deszczu, który może powodować spłukiwanie naniesionej w wyniku opryskiwania nieutwardzonej jeszcze warstwy preparatu na powierzchnie roślin.
Trwałość naniesionej warstwy z zestawu TICKOUT-set zależy w głównej mierze od stopnia nasłonecznienia. Preparat działa przez okres kilkunastu dni, w zależności od jakości wykonanego zabiegu, rodzaju opryskiwanej powierzchni, nasłonecznienia i stopnia zapylenia okolicy.
Aby uzyskać ciecz roboczą z TICKOUT-set należy np. użyć 100 ml ASPERMET oraz 100 ml GRASSFIL (mieszanina 1:1), a to wszystko rozpuścić w 10 l wody, co wystarczy na 200 m2 powierzchni.
W celu zabezpieczenia ludzi przed komarami, w parkach, ogrodach i w ośrodkach rekreacyjnych, do których owady nalatują z okolic, opryskuje się (opryskiwanie średniokropliste) cieczą roboczą zewnętrzne ściany budynków do wysokości 2 m oraz krzewy, trawę i inną roślinność w odległości przynajmniej 20-30 m od zabudowań. Zabieg należy przeprowadzić dokładnie, aby została opryskana strona dolna liści, gdyż na niej chętnie przysiadają komary. Tworzy się w ten sposób insektycydową barierę, tzw. pas ochronny, który zachowuje skuteczność owadobójczą nawet przez 2-4 tygodnie w zależności od zastosowanego preparatu i warunków atmosferycznych panujących po zabiegu.
W obszernych przestrzeniach przeprowadza się zabiegi z użyciem helikopterów i samolotów rolniczych lub pojazdów naziemnych (samochodów), za pomocą których można rozprowadzić ASPERMET 200 EC metodą opryskiwania ULV. W zabiegach agrolotniczych można zastosować preparat w dawce tylko 0,5 litra preparatu na 1 ha. Zabiegi te są skuteczne w temperaturze niższej niż 20oC, dlatego w okresach upalnych powinny być wykonywane wieczorem (po godzinie 20-tej) lub wczesnym rankiem.
Tuż przed wykonaniem zabiegu ULV („zimna mgła”) sprzętem naziemnym należy sporządzić ciecz roboczą, którą stanowi 5% roztwór wodny preparatu ASPERMET 200 EC. Część użytej do sporządzenia roztworu wody można zastąpić nośnikiem (Asperfog, VK-2 Special 80 EC, Stabler lub innym), który poprawia efekt skuteczności „zimnej mgły”. Do opryskania powierzchni 1 ha trzeba przygotować 10 litrów cieczy roboczej.
Do zamgławiania „na gorąco” należy sporządzić ciecz roboczą rozcieńczając preparat w ilości 0,5 litra i 0,5-1,5 litra nośnika (np. Asperfog, Stabler, VK-2 Special 80 EC lub inny) wodą do 5 litrów. Tak przygotowaną ciecz roboczą można zastosować w dawce 5 litrów na 1 ha powierzchni.
Zabiegi ULV lub zamgławiania „na gorąco” wykonano równomiernie na całej powierzchni przeznaczonej do odkomarzania w ciepłe i bezwietrzne popołudnie, podczas którego nie są spodziewane opady deszczu, są zwykle bardzo skuteczne.
W dniu przed wykonaniem zabiegów odkomarzania wybranych terenów od 38 do 61 komarów atakowało w ciągu jednej godziny odsłonięte ręce ochotnika. Tuż po wykonanych zabiegach z zastosowaniem ASPERMET 200 EC (tj. po 30-60 minutach) nie zaobserwowano nawet pojedynczego przypadku ataku komarów, co świadczy o tym, że badany produkt biobójczy ASPERMET 200 EC charakteryzuje się natychmiastowym działaniem kontaktowym na te dokuczliwe owady. Badania dokuczliwości komarów przeprowadzone w następnym dniu wykazały, że na traktowanych posesjach było znacznie mniej komarów niż przed zabiegiem, a mieszkańcy odczuli wyraźną ulgę.
Zawsze zadowalające wyniki w zwalczaniu komarów osiągniemy, jeśli zabiegi odkomarzania terenów z zastosowaniem ASPERMET 200 EC metodą „zimnej mgły” lub „gorącej mgły” połączymy z zabiegami zwalczania larw komarów.
Zabiegi w otwartych przestrzeniach należy wykonywać bardzo ostrożnie. Należy zadbać o to, aby nie potrzebnie nie zanieczyścić środowiska stosowanymi produktami biobójczymi, aby nie zniszczyć fauny pożytecznej lub dla nas obojętnej i tym samym nie naruszyć równowagi biologicznej w środowisku.
Zwalczanie komarów w pomieszczeniach
Komary w pomieszczeniach mieszkalnych zwalcza się podobnie jak muchy i inne muchówki. Stosowane są ogólnie dostępne opryskiwacze, za pomocą których 2% ciecz roboczą ASPERMET 200 EC nanosi się w ilości 1 litr na 20 m2 powierzchni. Można też w pomieszczeniach przeprowadzić opryskiwanie ultraniskoobjętościowe (ULV) za pomocą wytwornic aerozoli stosując preparat ASPERMET 200 EC w dawce 0,15 l w 1,3 l bezwonnego oleju wazelinowego na 1000 m3 dezynsekowanego pomieszczenia.
W pomieszczeniach z komarami należy używać moskitiery (siatki o bardzo drobnych oczkach) rozwieszane nad łóżkami. Mogą one być impregnowane insektycydami pyretroidowymi, np. preparatem ASPERMET 200 EC. Insektycyd naniesiony na moskitierę odstrasza siadające na niej komary, nawet przez kilka miesięcy.
Późną jesienią należy przejrzeć piwnice, wilgotne pomieszczenia gospodarcze, strychy, domki campingowe i po stwierdzeniu w nich zimujących samic komarów należy przeprowadzić zabieg dezynsekcji z zastosowaniem ASPERMET 200 EC.
