Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz
Konsultacje Entomologiczne
DEZYNFEKCJA I DEZYNSEKCJA ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH UŻYWANYCH W DROBIARSTWIE
Do fermy drobiarskiej przywożone są pisklęta, w dalszej kolejności pasze, oraz różne przedmioty i materiały służące do prawidłowego utrzymania fermy. Podczas transportu żywności i pasz mogą powstać zagrożenia, szczególnie biologiczne i mikrobiologiczne – czynniki niebezpieczne dla zdrowia i życia zwierząt inwentarskich lub ludzi. W związku z tym, wszystkie środki transportu służące do przewozu pasz, a w szczególności zwierząt, przed załadunkiem powinny być poddawane zabiegom ograniczającym zagrożenia biologiczne i mikrobiologiczne, czyli niezbędne jest dokładne mycie, dezynfekcja i dezynsekcja.
Higiena środków transportowych
Żywność i pasze należy przewozić specjalistycznymi środkami transportu o odpowiedniej konstrukcji i wyposażeniu dostosowanym do rodzaju przewożonych artykułów, a nie dowolnymi zawsze dostępnymi pojazdami. Środki transportu muszą być utrzymane w dobrym stanie technicznym, łatwe do utrzymania czystości, przystosowane do wykonania w nich zabiegu dezynfekcji i dezynsekcji oaz muszą zapewniać właściwe zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem czynnikami atmosferycznymi. W czasie transportu należy zadbać, aby panowały odpowiednie warunki (np. wymagana temperatura w czasie transportu), aby utrzymać właściwą i wymaganą jakość zdrowotną pasz.
Załadunek i wyładunek surowców, półproduktów, wyrobów paszowych lub przedmiotów i wyposażenia nie może odbywać się w dowolnym miejscu, lecz tylko w specjalnych miejscach (śluzy), do których dostęp szkodliwych organizmów jest bardzo ograniczony. Przed załadunkiem artykułów żywnościowych i pasz każdy środek transportu należy odpowiednio przygotować.
Każdy środek należy dokładnie obejrzeć, aby wykryć ewentualne uszkodzenia i określić stan jego czystości. Należy sprawdzić, czy wyposażenie ładowni właściwie funkcjonuje. Jeśli w ładowni znajdują się resztki poprzednich ładunków, należy je usunąć, a uszkodzenia powierzchni ładunkowej naprawić, po czym sprawdzić prawidłowość funkcjonowania wyposażenia niezbędnego do zachowania odpowiedniej jakości zdrowotnej przewożonych artykułów. Wszystkie powierzchnie ładowni pojazdu dostawczego należy doprowadzić do stanu należytej czystości przy użyciu właściwych środków myjących i dezynfekujących, przeznaczonych do kontaktu z żywnością, a w razie potrzeby – dokonania dezynsekcji i dezynsekcji. Końcową czynnością będzie sprawdzenie temperatury komory ładunkowej środka transportu i w razie potrzeby doprowadzić do wartości właściwej wymaganej do transportu piskląt, kurcząt czy potrzebnego artykułu.
Przygotowania do mycia i dezynfekcji
W fermie drobiarskiej musi być wyznaczone miejsce do mycia i dezynfekcji środków transportu, w każdych warunkach atmosferycznych. Stanowisko powinno być odpowiednio oświetlone, zaopatrzone w ciepłą i zimną wodę. Może to być np. utwardzony plac – wyprofilowany tak, że popłuczyny popłyną do zbiornika na nieczystości (szamba), skąd są kierowane do oczyszczalni ścieków lub utylizacji.
W każdej fermie drobiarskiej konieczne jest wyznaczenie i odpowiednie przeszkolenie pracowników do mycia i dezynfekcji pojazdów transportowych. Można też korzystać z usług specjalistycznej firmy dezynfekcyjnej. Osobom wykonującym prace związane z myciem i dezynfekcją należy zapewnić dostęp do bieżącej wody, podawanej z węża pod ciśnieniem od 4 do 6 bar oraz do następującego wyposażenia:
- szczotka miękka do zamiatania,
- szczotka miękka do mycia z trzonkiem umożliwiającym mycie ścian i sufitu, najlepiej z trzonkiem teleskopowym o długości do 2 m,
- wiadro na środek do mycia,
- opryskiwacz ogrodniczy o pojemności zbiornika na ciecz roboczą do 10 l.
Wykonującym zabiegi dezynfekcji należy też dostarczyć środki ochrony osobistej:
- obuwie ochronne (gumowe),
- pelerynę nieprzemakalną,
- okulary ochronne lub przyłbicę,
- rękawice ochronne gumowe.
Sprzątanie oraz mycie kabiny i ładowni
Używając szczotek, ścierek należy kolejno oczyścić: elementy kabiny na zewnątrz, w środku oraz elementy nadwozia. Szczególną uwagę należy zwrócić na wszelkie zakamarki kabiny, elementy gumowe, szyby i stopnie wejściowe. W środku kabiny i na jej zewnętrznej części nie mogą pozostać jakiekolwiek pozostałości po przewożonych ładunkach.
Usunąć z kabiny wszystkie elementy ruchome: materace, wycieraczki, osłony itp., po czym dokładnie wyczyścić całą kabinę, rozpoczynając od góry, schodząc stopniowo w dół. Następnie trzeba oczyścić koła, błotniki, zewnętrzne powierzchnie oraz podwozie. Przed każdym wejściem do kabiny, kierowca musi dokładnie oczyścić buty i ubranie tak, aby usunąć najdrobniejsze pozostałości po przewożonych ładunkach. Naczepa musi zostać dokładnie wydmuchana lub pozamiatana we wszystkich miejscach zawierających pozostałości rozładowanego asortymentu; należy przy tym zwrócić uwagę na zakamarki i niewidoczne miejsca pod plandeką.
Dezynfekcja ładowni
Bardzo ważnym elementem, jest wybór środków i sposób wykonania zabiegu dezynfekcji. Skuteczność dezynfekcji zależy od rodzaju środka dezynfekującego, jego stężenia, pH, temperatury, twardości wody i czasu oddziaływania. Dobry preparat powinien charakteryzować się dużą skutecznością przy niskim stężeniu substancji aktywnych, a także stabilnością roztworów roboczych, niską toksycznością dla człowieka i małym obciążeniem dla środowiska. Przy wyborze środków dezynfekujących (ładownie, zbiornik, pojemniki) musimy dbać o to, aby ich substancje aktywne nie powodowały korozji i innych uszkodzeń powierzchni lakierowanych, ścian i podłóg wykonanych z aluminium, czy wyłożonych tworzywami sztucznymi. Należy unikać tych, których substancje aktywne mają właściwości żrące lub są silnymi utleniaczami (soda kaustyczna, podchloryn sodu, nadmanganian potasu, kwasy).
Pojazd przeznaczony do zabiegu mycia i dezynfekcji należy ustawić w taki sposób, by tył powierzchni załadunkowej był niżej od przedniej części, a nachylenie wynosiło przynajmniej 3-4°, co zapewni swobodny wypływ wody i popłuczyn z ładowni. Samochód dostawczy najeżdża przednimi kołami na odpowiednie podwyższenie. Naczepa ustawiana jest na równym terenie na podporach parkingowych w taki sposób, by przód był wyżej od tyłu. Gdy naczepa nie jest odłączana od ciągnika, wtedy ciągnik wszystkimi swoimi kołami najeżdża na podwyższenie, tak by przód naczepy był wyżej od jej tyłu.
Zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania wybranego preparatu (np. Azetol Plus, Dezynfektol B) należy przygotować roztwór roboczy preparatu. W tym celu do 10 l zbiornika opryskiwacza należy wlać 9,5 litra wody pitnej o temperaturze nie przekraczającej 25°C, dodać wskazaną w instrukcji ilość preparatu dezynfekującego (np. 100 ml lub 200 ml), a następnie uzupełnić zbiornik opryskiwacza do 10 l i dokładnie wymieszać. Zamontować pompkę i wytworzyć ciśnienie powietrza w opryskiwaczu.
Po tych czynnościach można przystąpić do opryskiwania wszystkich powierzchni, zaczynając od ściany przedniej, ścian, sufitu i podłogi, kierując się do wyjścia. Przestrzegać należy normy zużycia cieczy roboczej na każdy m2 powierzchni podanej w instrukcji. Zabieg powinien być przeprowadzony starannie i trzeba zadbać o takie szczegóły, jak np. dokładne pokrycie roztworem dezynfekującym żeberek wymiennika ciepła, który często jest rezerwuarem szkodliwych pleśni i grzybów.
Po zakończeniu zabiegu opryskiwania, naniesiony roztwór dezynfekujący na powierzchnie pozostawić na 15 minut lub tak długo, jak sugerują w etykiecie środka odkażającego. Jeśli przewożona pasza nie kontaktuje się z dezynfekowanymi powierzchniami, wtedy ładownię można pozostawić bez spłukiwania. W pozostałych przypadkach wykonuje się płukanie wodą pod niskim ciśnieniem do 4 bar, nie większym, aby rozpryski wody z popłuczynami nie doprowadziły do ponownego zabrudzenia umytych i odkażonych ścian i sufitów.
Zabieg dezynfekcji należy przeprowadzić bardzo starannie, gdyż wszelkie niedociągnięcia mogą spowodować, że przewożona żywność stanie się niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka. Najczęściej popełnianymi błędami przy wykonywaniu dezynfekcji jest:
– źle dobrany środek do dezynfekcji,
– niedokładne oczyszczenie powierzchni przeznaczonej do dezynfekcji,
– niedokładne mycie powierzchni przed dezynfekcją,
– zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura roztworu przeznaczonego do dezynfekcji,
– zbyt twarda woda zastosowana do rozcieńczania środka do dezynfekcji,
– zbyt niskie stężenie zastosowanego środka,
– zbyt krótki czas działania środka.
Z tych powodów w fermach drobiarskich i w firmach transportowych zabiegi dezynfekcji powinny wykonywać przeszkoleni i doświadczeni pracownicy lub profesjonalne ekipy, zaopatrzone w specjalistyczny sprzęt.
Jeżeli środek transportu, zbiorniki lub pojemniki na pasze są używane również do przewozu innych towarów albo do przewozu różnych rodzajów artykułów, konieczne są pomiędzy przewozami czyszczenie i dezynfekcja tego środka transportu, zbiornika lub pojemnika, aby wyeliminować ryzyko zanieczyszczenia żywności. Np., jeśli ostatnio przewożono samochodem dostawczym produkty rolne (np. warzywa, mięso luzem, mączkę mięsną lub kostne), to przed transportem pasz dla drobiu należy jego ładownię dokładnie umyć i zdezynfekować. Podobnie należy postąpić, jeśli podłogi i ściany ładowni zostaną zanieczyszczone np. rozlanym mlekiem, czy posoką z mięsa. W pozostałych przypadkach czyszczenie i dezynfekcję środka transportu, jego zbiornika lub pojemnika przeprowadza się co najmniej raz na tydzień.
Dezynsekcja ładowni
Zwykle zabiegi mycia i dezynfekcji znacznie ograniczają ilości zanieczyszczeń organicznych, w których rozwijać się mogą szkodniki o znaczeniu sanitarnym. Od czasu do czasu jednak niezbędna jest dezynsekcja ładowni środków transportowych, szczególnie tych, które przewożą produkty zbożowo-mączne, będące składnikami pasz.
Decyzję o przeprowadzeniu zabiegu zwalczania szkodników z zastosowaniem produktów biobójczych podejmuje technik firmy dezynsekcyjnej na podstawie wyników monitorowania szkodników i dokładnej inspekcji środka transportowego. Technik firmy dezynsekcyjnej wykonuje chemiczne zabiegi zwalczania szkodników po przedyskutowaniu problemu z właścicielem fermy i za jego zgodą. Zabieg dezynsekcji przeprowadza się po posprzątaniu i usunięciu resztek uprzednio przewożonych produktów, a także kurzu. Aktywność środków owadobójczych jest zwykle niska na zakurzonych powierzchniach.
Najczęściej zwalczanymi szkodnikami w ładowniach samochodów dostawczych są szkodniki magazynowe, a wśród nich pleśniakowiec lśniący, groźny szkodnik w drobiarstwie. Niszczone są jego larwy i dorosłe metodą opryskiwania powierzchni środkami owadobójczymi, których ciecz roboczą należy przygotować zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania wybranego środka. Przestrzegać należy przy tym podanej w instrukcji normy zużycia cieczy roboczej na każdy m2 powierzchni, a powierzchnie pionowe opryskiwać do pierwszych oznak ściekania z nich naniesionego płynu. Po zabiegu dezynsekcji należy zamknąć ładownię i pozostawić zamkniętą tak długo, jak to jest możliwe, po czym dokładnie ją wywietrzyć i umyć.
Dokumentacja zabiegów
W każdej fermie drobiarskiej posiadającej własne środki transportowe powinna być opracowana na piśmie „Procedura Utrzymania Właściwego Stanu Sanitarnego Środków Transportu”. Procedura ta powinna znajdować się u właściciela firmy w biurze razem ze wszystkimi instrukcjami i dokumentami z nią związanymi.
Każdy zabieg mycia, dezynfekcji i dezynsekcji powinien być udokumentowany stosownym protokołem powykonawczym. Protokół ten powinien zawierać następujące dane: miejsce i data wykonania zabiegu, godzina rozpoczęcia i zakończenia wykonywania czynności, rodzaj wykonywanych czynności, użyte produkty biobójcze, numery ich pozwoleń, sposób aplikacji środka dezynfekującego lub dezynsekcyjnego, zużycie cieczy roboczej oraz informacja, dlaczego wykonano wymienione zabiegi.